ھڪ نئين گرھ جي دريافت
جيڪو زندگي لاءِ موافق واري علائقي (habitable zone) ۾ آھي
سائنسدانن ڌرتيءِ جھڙو ھڪ ٻيو گرھ دريافت ڪيو آھي جيڪو اسان جي شمسي نظام جي سڀ کان ويجھڙائي ۾ موجود تاري جي چوڌاري مدار ۾ گردش ڪري رھيو آھي. اھا تحقيق فيبروري 2022ع ۾ شايع ٿي آھي.
فلڪياتدانن جي ھڪ جماعت کي ڌرتيءِ کان چار نوري سال ڏور موجود پروڪسيما سينچاري (Proxima Centauri) نالي تاري جي چوڌاري گردش ڪندڙ گرھ جا ثبوت مليا آھن. پروڪسيما سينچاري، اسان جي سج کان پوءِ ٻيو ويجھڙائي ۾ موجود تارو آھي. دريافت ٿيندڙ ھن نئين گرھ جو نالو پروڪسيما سينچاري ڊي (Proxima Centauri d) يا پروڪسيما ڊي (Proxima d) رکيو ويو آھي. ھن گرھ جو مدار پروڪسيما سينچاري تاري کان لڳ ڀڳ 40 لک ڪلوميٽر (25 لک ميل) جي مفاصلي تي آھي. پروڪسيما ڊي گرھ جو مدار زندگي لاءِ موافق واري علائقي يا ھنڌ (habitable zone) ۾ آھي. ھن علائقي ۾ پاڻي گرھ جي سطح تي پاڻياٺ جي شڪل موجود ٿي سگهي ٿو.
شمسي نطام کان ٻاھر موجود اھو گرھ (Exoplanet) پنھنجي تاري جي چوڌاري فقط 5 ڏينھن ۾ ھڪ چڪر مڪمل ڪري وٺي ٿو. پرڪسيما ڊي گرھ شمسي نظام کان ٻاھر موجود گرھن ۾ سڀ کان گهٽ گهاٽائي رکندڙ گرھ آھي. ھن گرھ جي دريافت ھم مرڪز رفتار (radial velocity) جي حرفت کي استعمال ڪري ڪئي وئي. اھا حرفت گرھ جي ثقلي ڪشش جي نتيجي ۾ گردش ڪندڙ تاري جي حرڪت ۾ پيدا ٿيندڙ ننڍين ننڍين لرزشن تي ڪم ڪري ٿي.
پروڪسيما ڊي جا ثقلي ڪشش اثر لڳ ڀڳ نہ ھجڻ جي برابر آھن. اھو ثقلي ڪشش جو اثر پروڪسيما سينچاري کي فقط 40 سينٽي ميٽر (15 انچ) اڳتي پوئتي حرڪت ڏيارڻ جو سبب بڻجي ٿو. تازو ٿيل اھا دريافت ڏکڻ آمريڪا کنڊ جي ملڪ چلي (Chile) ۾ قائم ڏاکڻي يورپي تجربيگاھ (European Southern Observatory) جي تمام وڏي دوربين (very large telescope) (VLT) ۾ ڪئي وئي.
اھو گرھ ھن ساڳئي ئي نظام ۾ دريافت ٿيندڙ ٽيون گرھ آھي. اھو گرھ اڄ تائين شمسي نظام کان ٻاھر دريافت ٿيل گرھن مان سڀ کان ھلڪو گرھ آھي. ھن جو مايو ڌرتيءِ جي مايي کان ٽي ڀيرا وڌيڪ آھي. ھن دريافت مان اھا خبر پئي ٿي تہ سج کان پوءِ اسان جي سڀ کان ويجھڙائي وارو تارو دلچسپ دنيائن سان ڀريل آھي. اھي دنيائون وڌيڪ اڀياس ۽ مستقبل ۾ ٿيندڙ کوجنائن ۾ اھم ڪردار ادا ڪنديون. پروڪسيما سينچاري جا اڳ ۾ ئي ٻہ گرھ دريافت ٿي چڪا آھن. پروڪسيما بي ھڪ اھڙو گرھ آھي جنھن جو مايو ڌرتيءِ جي مايي جيترو آھي ۽ اھو 11 ڏينھن ۾ ھڪ چڪر مڪمل ڪري ٿو. اھو گرھ زندگي لاءِ موافق واري علائقي ۾ موجود آھي. ھن نظام جو ٽيون گرھ پروڪسيما سي (Proxima c) آھي اھو پنھنجي تاري جي چوڌاري ھڪ چڪر 5 سالن ۾ پورو ڪري ٿو. پروڪسيما بي (Proxima b) ڪجھ سال اڳ ڏاکڻي يورپ جي تجربيگاھ جي 3.6 ميٽر قطر جي دوربين سان دريافت ڪيو ويو ھو.